Miniprzewodnik Wydawnictwa Bezdroża opisujący najważniejsze atrakcje turystyczne miasta bądź regionu. Poznasz historię miejsca, przeczytasz opisy atrakcji turystycznych i (najważniejsze dla turysty) informacje praktyczne: co warto zobaczyć, gdzie szukać noclegu i jak dojechać w miejsce, którego nie można pominąć zwiedzając okolicę. Zapraszamy na wycieczkę!
Werona
Stolica prowincji liczy ponad 250 tys. mieszkańców, położona jest malowniczo nad rzeką Adygą.
Centrum miasta stanowi Piazza Brà (słowo pochodzi od longobardzkiego braida, co oznacza „rozległa równina”), nieregularny plac, na który wchodzi się (idąc od dworca) poprzez tzw. Portoni della Brà, bramę w postaci dwóch wielkich łuków, stanowiącą niegdyś część murów miejskich, zbudowanych w XIV w. przez Giangaleazza Viscontiego. Tuż obok wznosi się pięciokątna wieża (Torre Pentagona) z tego samego okresu, a przy niej wejście do Museo Lapidario Maffeiano (wt.-nd.: 8.30-14.00; pn.: 13.45-19.30).
Na prawo od bramy ciągnie się sporych rozmiarów Palazzo della Gran Guardia, wybudowany w 1610 r. przez Domenica Curtoniego, ukończony jednak dopiero w XIX w. Drugi bok placu stanowi neoklasyczny Palazzo Barbieri. Rząd budynków naprzeciwko niego, częściowo ozdobionych podcieniami, ciągnie się lekkim łukiem wzdłuż głównego deptaku miasta, zwanego Liston.
Oczywiście pierwszą rzeczą, jaka rzuca się w oczy po wkroczeniu na piazza Bra, jest pochodząca z I w. n.e. ogromna Arena, być może najbardziej znany zabytek Werony i jeden z największych rzymskich amfiteatrów, jakie zachowały się do naszych czasów.
Z piazza Brà, poprzez via Mazzini dochodzi się do kolejnego istotnego punktu miasta, malowniczego piazza delle Erbe, na którym, wśród XIV-wiecznych i renesansowych budynków odbywa się codziennie targ warzywny.
Z piazza delle Erbe poprzez łuk zwany Arco della Costa, który zawdzięcza swoją nazwę wielkiej wielorybiej kości zawieszonej powyżej, przechodzi się na piazza dei Signori. Po prawej wznosi się tutaj Palazzo del Comune (zwany też della Ragione) budowany w XII-XVI w., z wewnętrznym dziedzińcem i znajdującymi się na nim XV-wiecznymi schodami oraz Torre dei Lamberti. Jest to jedyna prywatna wieża w Weronie. Jej budowę rozpoczęła w 1172 r. rodzina Lambertich.
Po drugiej stronie placu znajduje się wdzięczna, renesansowa Loggia del Consiglio, wybudowana między 1476 a 1493 r. Dalej znajdują się okazałe gotyckie grobowce członków rodu della Scala, tzw. Arche Scaligere. Rozpościerają się nad nimi misternie zdobione baldachimy, a otacza je ogrodzenie z kutego żelaza, którego głównym motywem jest drabina - herb rodu Scaligeri.
Niedaleko od piazza delle Erbe, przy via Cappello, mieści się tzw. dom Julii, czyli hipotetyczne domostwo Capulettich. Po wejściu na dziedziniec można oglądać balkon oraz posąg szekspirowskiej bohaterki. Nie jest to miejsce zbyt zachwycające ani pod względem historycznym, ani estetycznym, często jednak bywa odwiedzane przez zagranicznych turystów.
Nieopodal, na brzegu Adygi wznosi się największy kościół w Weronie, Santa Anastasia. Jego budowę rozpoczęli dominikanie w 1290 r., lecz prace zakończono dopiero w 1481 r. Fasada pozostała ukończona tylko w połowie: jedynie jej dolną część ozdobiono marmurową okładziną. W trzynawowym wnętrzu przyciągają wzrok zwłaszcza figury tzw. gobbi czyli „garbusów”, podtrzymujące kropielnice. Ponadto znajdują się tu freski Altichiera (w absydzie) i Pisanella (Św. Jerzy ruszający na ratunek dziewicy w kaplicy Giusti).
Idąc via Duomo, dociera się do romańskiej katedry (XII w.), położonej przy niewielkim, ale urokliwym placyku. Wewnątrz, na pierwszym ołtarzu po lewej, znajduje się jedyny w Weronie obraz Tycjana Wniebowzięcie.
Przechodząc przez most Garibaldiego na lewy brzeg Adygi i skręcając w prawo, dochodzi się do renesansowego kościoła San Giorgio in Braida, w którym podziwiać można m.in. Męczeństwo św. Jerzego Paola Veronesego. Nieopodal znajduje się jedyny z rzymskich mostów w Weronie, jaki dotrwał do naszych czasów, Ponte Pietra. Z jego pięciu łuków, najbliższy prawego brzegu odbudowany został w 1298 r. wraz z wieżą Torre di Guardia przez Alberta della Scala.
Dalej położony jest, oparty o zbocze wzgórza, rzymski teatr z I w. Powyżej niego, na wzgórzu, w dawnym klasztorze San Girolamo mieści się Museo Archeologico, a w nim brązy etruskie, greckie i rzymskie, mozaiki i szkła. Poza tym ze wzgórza rozciąga się piękny widok na miasto.
Nieco dalej znajduje się kościół Santa Maria in Organo, wybudowany w 1481 r., interesujący szczególnie ze względu na bogate, renesansowe dekoracje wnętrza, zwłaszcza przepiękne intarsjowany chór w zakrystii, dzieło Fra'Giovanniego da Verona (XV-XVI w.). Obok znajduje się Palazzo Giusti, który okalają XVIII-wieczne ogrody włoskie z cyprysową alejką. Nieco na południe, nad brzegiem Adygi wznosi się się Palazzo Pompei, wybudowany w 1531 r. według projektu Sammicheliego.
Nieopodal, na prawym brzegu Adygi znajduje się gotycki (XIII-XIV w.) kościół San Fermo, jeden z najciekawszych w Weronie pod względem architektonicznym.
Nieco dalej na południe znajduje się tzw. grób Julii (wt.-nd.: 8.30-19.30; pn.: 13.45-19.30). Według legendy to tutaj właśnie miały się rozegrać ostatnie sceny tragedii Szekspira, tutaj też pochowana miała być Julia Capuletti. XIII-wieczny budynek należał kiedyś do zakonu kapucynów, do dziś podziwiać można piękne krużganki oraz kryptę z rzekomym sarkofagiem szekspirowskiej bohaterki. Na ścianach umieszczone są freski, przeniesione tu niegdyś z kościołów i pałaców werońskich. Obecnie w budynku tym mieści się także pałac ślubów, w którym nie tylko Włosi, ale także cudzoziemcy mogą wstąpić na nową drogę życia.
Ulica prowadząca od piazza delle Erbe, równoległa do via Mazzini, to corso di Porta Corsari, kończąca się rzymską bramą, tzw. Porta dei Bórsari (I w. p.n.e.), której forma była później wielokrotnie naśladowana przez architektów renesansowych. Nazwa jej pochodzi od słowa bursarii oznaczającego rzymskich funkcjonariuszy pobierających cło przy wwozie towarów do miasta. Na architrawie do dziś widoczny jest napis z ówczesną nazwą miasta: Colonia Augusta Verona.
Idąc dalej corso Cavour, mija się po lewej piękny XVI-wieczny Palazzo Bevilaqua, zaprojektowany przez Sammichelego, a następnie dociera do jednego z najbardziej imponujących zabytków w Weronie, zamku Castelvecchio (wt.-nd.: 8.30-19.30; pn.: 13.45-19.30; wstęp: 4 EUR, grupy i studenci: 3 EUR, od 14 do 18 lat: 1 EUR). Został on wybudowany w latach 1354-56 na życzenie Cangrandego II della Scala i oprócz funkcji mieszkalnych miał także pełnić rolę obronną. Przez lata panowania rodów Scaligerów, Viscontich, a następnie dominacji weneckiej, napoleońskiej i wreszcie austriackiej zamek pełnił kolejno funkcję mieszkalną, magazynu broni, szkoły wojskowej i koszar. Wreszcie w 1925 r. stał się siedzibą Museo Civico di Verona, gromadzącego w ponad dwudziestu salach przede wszystkim dzieła malarstwa XIV-XVIII w., głównie szkoły werońskiej, m.in. Stefana da Verona, Pisanella, Giovanniego Belliniego, Tintoretta czy Tiepola. Z zamkiem połączony jest piękny most Ponte Scaligero, pochodzący z tego samego okresu co zamek.
W zachodniej części miasta, jeszcze w obrębie murów, wznosi się bazylika San Zeno Maggiore, uważana za jedno z największych osiągnięć architektury romańskiej we Włoszech. Jej budowę rozpoczęto prawdopodobnie około 1120 r., a następnie prace kontynuowano aż do XIV w., kiedy to ukończona została absyda. Przepiękna, niezwykle harmonijna fasada w kolorze kości słoniowej współgra znakomicie ze stojącą po prawej stronie smukłą dzwonnicą z pierwszej połowy XII w. oraz z nieco bardziej przysadzistą XIII-wieczną ceglaną wieżą byłego opactwa po lewej. Dominującym elementem fasady jest ogromna rozeta oraz portal z płaskorzeźbami mistrza Nicolň (ok. 1138). Bardzo interesujące są także brązowe drzwi, na których przedstawiono sceny z życia św. Zenona oraz ze Starego i Nowego Testamentu (XII w.). Wewnątrz na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny, na którym znajduje się tryptyk Madonna w otoczeniu świętych Andrei Mantegni (1459), arcydzieło renesansu w tym regionie. Stąd schodzi się do krypty, w której szczególnie interesująco przedstawiają się kapitele kolumn o rozmaitych, oryginalnych formach. W głównej absydzie w urnie spoczywają doczesne szczątki św. Zenona. Poprzez lewą nawę boczną wychodzi się na pełne uroku romańskie krużganki (XII-XIV w.), a w nich m.in. ciekawy fresk szkoły Giotta.
Nieco dalej na południe znajduje się XV-wieczny franciszkański kościół San Bernardino, łączący w sobie elementu gotyku i renesansu. Wewnątrz podziwiać można liczne freski szkoły werońskiej (m.in. Giolfina, Bonsignoriego, Francesca Moronego czy Francesca Carota). Do kościoła przylegają piękne krużganki. Spośród wszystkich bram, jakie w Weronie zaprojektował Sammichele, najciekawszą jest chyba Porta Palio, stojąca przy końcu ulicy o tej samej nazwie, prowadzącej do Castelvecchio.
